Waarom is een groep Molukkers staatloos?
© MOZA
Staatloos zijn betekent dat geen enkel land volgens zijn wetgeving de ingezetene als zijn onderdaan beschouwt. Een groep Molukkers heeft in het verleden bewust afgezien van de Nederlandse nationaliteit. In de Wet betreffende de positie van Molukkers is geregeld dat deze groep Molukkers toch een reisdocument kan aanvragen met de vermelding ‘behandeld als Nederlander’. Inmiddels kan ook een paspoort of identiteitskaart met de vermelding van de Nederlandse nationaliteit aangevraagd worden, zonder daadwerkelijk de Nederlandse nationaliteit te bezitten.
Wat is staatloosheid?
Staatloos zijn betekent dat geen enkel land volgens zijn wetgeving de ingezetene als zijn onderdaan beschouwt. Staatlozen hebben dus ook geen nationaliteit, omdat zij met geen enkel land een juridische verbintenis hebben. Je nationaliteit kan je vergelijken met het lidmaatschap van bijvoorbeeld een sportvereniging of kumpulan: voldoe je aan de voorwaarden, dan heb je rechten en plichten binnen die vereniging.
Voorbeelden hoe staatloosheid ontstaat:
je komt ter wereld als kind van stateloze ouders
het verdwijnen van een staat of uiteenvallen van een staat
verlies van nationaliteit
vluchtelingen die lange tijd het land van herkomst zijn ontvlucht
Staatloos vanaf geboorte
De groep die sinds de geboorte staatloos is in Nederland bestaat vooral uit Molukkers en de gemeenschap van Roma. Daarin zijn deze groepen weer anders dan mensen die hun nationaliteit verliezen of hun geboorteland zelf ontvluchten.
Bijzonder positie Molukkers: behandeld als Nederlander
“Een deel heeft bewust en om principiële redenen geen gebruik willen maken van de mogelijkheid om de Nederlandse nationaliteit aan te nemen. Net als hun ouders (voor zo ver dezen nog in leven zijn) worden deze kinderen. Op grond van de Wet betreffende de positie van Molukkers van 9 september 1976 worden zij behandeld als Nederlander.”
De groep staatloze Molukkers is in tegenstelling tot andere staatlozen wettelijk geregeld. De Nederlandse regering heeft hiermee een ‘oplossing’ gecreëerd voor de grote groep Molukkers die in het verleden bewust de Nederlandse nationaliteit niet wilde. De regeling houdt in dat Molukkers zijn gelijkgesteld aan Nederlanders. Zij hebben volgens deze ‘faciliteitenwet’ een bijzondere positie. In de wet (art. 1 lid 1 en 2 Wet betreffende de positie van Molukkers) staat hierover het volgende:
1. Molukkers, die door de zorg van de Nederlandse regering in 1951 of 1952 in groepsverband naar Nederland zijn overgebracht, [..] niet het Nederlanderschap bezitten, worden bij de toepassing van de Nederlandse wetgeving behandeld als Nederlander.
2. Zij verkrijgen daardoor niet de staat van Nederlander.
Wel Nederlands reisdocument, geen Nederlander
De regeling is in 1976 ingevoerd om de Molukkers ondanks het ontbreken van het bezit van het Nederlanderschap zoveel mogelijk gelijk te stellen aan Nederlanders. Iemand die onder de faciliteitenwet valt, komt bijvoorbeeld in aanmerking voor Nederlandse reisdocumenten. De standaardaanduiding over de Nederlandse nationaliteit werd wél doorgehaald. Dit leidde in de praktijk soms tot problemen, omdat andere landen de term ‘behandeld als Nederlander’ niet begrepen. De faciliteitenwet is daarom in 1991 gewijzigd.
Voorbeeld van de status van een staatloze Molukker in mijn.overheid.nl.
Verschillende keuzes
Vandaag de dag is het voor Molukse staatlozen mogelijk om de volgende reisdocumenten aan te vragen:
een faciliteitenpaspoort, waarin de clausule is opgenomen dat de houder als Nederlander wordt behandeld
een Nederlands paspoort waarop eveneens de Nederlandse nationaliteit wordt vermeld
een Nederlands identiteit waarop eveneens de Nederlandse nationaliteit wordt vermeld
Uit navraag bij verschillende gemeenten blijkt dat een faciliteitenpaspoort vrijwel identiteit is aan een ‘regulier’ Nederlands paspoort, met als uitzondering dat de status ‘behandeld als Nederlander’ wordt vermeld.
Het is niet mogelijk om een identiteitskaart aan te vragen op grond van de Faciliteitenwet.
“Mensen kunnen ook een Nederlands paspoort of identiteitskaart aanvragen. Hiermee wordt voorkomen dat betrokkenen problemen krijgen met reizen omdat andere landen mogelijk onbekend zijn met het begrip ‘behandeld als Nederlander’.”
Over de faciliteitenwet
Om de Nederlandse nationaliteit te krijgen, kunnen personen die onder de faciliteitenwet vallen opteren of naturaliseren. Op personen die onder de faciliteitenwet vallen, is de Vreemdelingenwet 2000 niet van toepassing. In plaats van toelating op grond van de Vreemdelingenwet geldt dan de status ‘behandeld als Nederlander’. Daarnaast wordt het Nederlanderschap automatisch verworven door de (klein)kinderen van de oorspronkelijke van deze groep. Personen die vallen onder de faciliteitenwet hebben geen actief en passief kiesrecht. Zij zijn bijvoorbeeld niet kiesgerechtigd voor de Tweede Kamerverkiezingen en ontvangen daarvoor ook geen stembiljet.
