Moluks erfgoed: “Zonder de wij(k)cultuur heeft de Molukse wijk geen waarde”

© Alle foto’s Kaja Sariwating, tenzij anders vermeldt. Foto’s mogen niet zonder toestemming van de maker worden gebruikt

In verschillende gemeenten zijn de afgelopen jaren hernieuwde afspraken gemaakt tussen Molukse stichtingen en woningcorporaties over het behoud van de Molukse wijk. ,,Het is goed om in gesprek te blijven. Maar zonder onze wij-cultuur voegt de Molukse wijk geen waarde toe aan ons verblijf hier in Nederland.”

De Molukse wij(k)

Voor de duidelijkheid: ik ben niet tegen de Molukse wijk. Het is een plek duizenden kilometers van de Molukken, maar toch zó vertrouwd. Een plekje in het dorp of de stad waar Molukkers zichzelf kunnen zijn. Met normen en waarden die passen bij de eigen opvoeding, taal en gebruiken. De enige plek waar wij als Molukse vaandeldragers van die cultuur willen wonen. Of waar mensen toch graag af en toe nog samenkomen. De plek waar mijn kinderen zijn geboren en zij opgroeien.

Ooms en tantes die dagen van te voren koken ter voorbereiding van een religieus feest

Een plek die waarde toevoegt voor de mensen die er wonen, omdat de bewoners elkaar bij naam kennen. Waar mensen elkaar ongevraagd bijstaan met raad en daad op de momenten dat het ertoe doet. Er wordt niet gevraagd aan de buren om te koken. Er wordt niet gebeld en gevraagd om hulp. Hulp wordt geboden, juist als het niet wordt gevraagd. Boodschappen worden gedaan door mensen die geen familie zijn. Anno 2023 worden extra pannenkoeken gebakken en door de kinderen gebracht naar oma’s in de straat. Tonen Molukkers tientallen keren per jaar hun laatste eer tijdens een malam penghiburan of makburat.

De Molukse wijk is een plek waarvoor is gestreden. Maar waar vooral de mensen de Molukse wijk tot leven brengen. En daarom is onze wij-cultuur iets om voor te blijven strijden.

Nabestaanden bewijzen hun laatste eer aan hun dierbare onder begeleiding van tifa-spelers op een Molukse begrafenis

Het gevoel van samen

Mijn doop, eerste avondmaal en geloofsbelijdenis (sidi). Deze momenten hebben voor mij een sacramentele betekenis. Na afloop van de kerkdienst met de familie naar huis voor het dankgebed. En een medja keluarga die dagenlang was voorbereid door familie, vrienden en buren. Een religieus feest waar honderden mensen een warme maaltijd krijgen. De tafelschikking, het menu, bediening leveren regelmatig stress op bij alle vrijwilligers en de familie. Maar de onderlinge verbondenheid maakt veel mogelijk.

Na afloop van de kerkdienst met de familie naar huis voor het dankgebed na een belijdenis

Maar Molukkers trekken al eeuwen (noodgedwongen) eropuit op zoek naar een veiligere of betere plek. Op zoek naar zoetwater, schollen met vis, vruchtbare grond of een hogere plek. Vaak verhuisden verschillende clans samen naar een ander dorp. Andere clans vestigden zich er. Andere clans verlieten het dorp juist weer. Maar altijd samen. Het oiale-ontwerp van Rafael Pattiwael - die momenteel te zien is in de expositie Mena Nenala - herinnerde mij daar nog eens aan. Dit oude motief met kenmerkende fregatvogels rond de zon illustreert onze verbondenheid met elkaar, niet zozeer met een plek.

Een cultuur van naar elkaar omkijken en wederkerigheid. Wetende dat er momenten zijn dat ongevraagde steun nodig is. Molukse wijkfeesten worden ook niet georganiseerd voor het geld, maar om dat gevoel van samen te versterken.

Toekomst

Het overgrote deel van de Molukkers in Nederland woont buiten de Molukse wijken. Het ledenbestand van kerken neemt drastisch af. Jongeren komen minder vaak in de Molukse wijken. Tijdens een peiling bij een groep jongeren in Elst eerder dit jaar wist het overgrote deel van de jongeren onder de 30 jaar (nog) niet of ze later in de Molukse wijk wilden wonen. En dat hoeft ook niet. De Molukse gemeenschap wordt ieder jaar groter, maar het aantal woningen in de Molukse wijken niet.

De nieuwste generatie vaandeldragers van de Molukse cultuur in de Molukse wijk in Leerdam

Cultuur is dynamisch. Tradities veranderen. Sommige gebruiken overleven de volgende generatie. Zoals Molukkers die elkaar op straat tegenkomen in Nederland: om te groeten en kennismaken. Om dorpsrelaties uit de Molukken te onderzoeken. Of te controleren of er familiebanden zijn. Het is doodnormaal. Ouders vertellen erover aan hun kinderen. Dit wordt doorgegeven. Zo voelen Molukkers zich met elkaar verbonden. Naast de achternaam wordt veelal gevraagd naar het dorp op de Molukken én de Molukse wijk waar de grootouders begin jaren ‘60 terecht kwamen. Het levert gespreksstof of en soms ook herinneringen.

Het beeld over die Molukse wijken wordt alleen vooral bepaald door de media die schrijven over problemen bij woningtoewijzingen, maar niet de verbondenheid. Door witte politici worden kamervragen gesteld waarbij de Molukse wijken worden gelabeld als segregatie en achterhaald, maar diezelfde politici gebruiken deze wijken niet als voorbeeld voor mantelzorg.

De kennis bij ambtenaren en woningcorporaties over de Molukse wijken en de daarbijbehorende Molukse wijkcultuur is belabberd. Wethouders met speciale aandacht voor Molukse zaken zijn verdwenen. Fair enough. Dan moeten we zelf initiatief nemen. Maar de samenwerking tussen Molukse stichtingen en wijkraden en de lokale gemeenten zijn de afgelopen jaren vooral gericht op grafrechten en festiviteiten. Gesprekken over het Molukse karakter van de Molukse wijk gaan vrijwel alleen over afspraken en convenanten. De juridische status en voorrangsregels van de Molukse wijken staan vaak centraal.

Samenkomen en samen zijn vraagt om een fysiek plek. Maar het zijn de mensen die de Molukse wijk tot leven brengen. Zonder de wij-cultuur heeft de Molukse wijk geen waarde. En daarom is onze wij(k)cultuur iets om voor te blijven strijden. Dat begint om vanuit ons eigen narratief te vertellen daarover en veel meer te laten zien.

Foto: Lesli Taithuttu. Kaja Sariwating als onderdeel van Expositie MENA. Kaja toont een dakpan van een woning uit de Molukse wijk in Tiel en een foto van zijn grootouders op de plek waar zijn nieuwbouwwoning nu staat

Geef je steun voor ons erfgoed

MOZA heeft de Molukse wijkcultuur aangemeld als immaterieel erfgoed bij het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland. Daarmee wordt verteld dat deze cultuur voor Molukkers belangrijk is. MOZA zoekt steunbetuigingen van Molukkers voor de Molukse wij(k)cultuur. Het doel van deze steunbetuigingen is om de spreiding in het land te laten zien. Daarom verzamelen we vooral handtekeningen uit zoveel mogelijk verschillende Molukse wijken.