Jamie Schaduw en Uriël Matahelumual: ‘Deze generatie kijkt vooral naar de toekomst’
Vorig weekend waren Jamie Schaduw en Uriël Matahelumual te gast bij De Nacht is ZWART. Twee Molukse gasten die in een radiouitzending trots praten over de Molukse identiteit en taal. Maar eigenlijk betekende deze uitzending veel meer. Anno 2023 zijn we in staat om ongecensureerd en met voldoende spreektijd ons verhaal te doen en naar de toekomst te kijken. In dit artikel beschrijf ik wat opvalt in deze uitzending van ruim een uur. En dat we nú al onze toekomst aan het schrijven zijn.
Deze jongens vertegenwoordigen ons allemaal
De afgelopen jaren is er een Molukse lente gaande. De Molukse initiatieven poppen als paddenstoelen uit de grond: podcasts, kunst, muziek, theater, fashion, onderzoek en netwerkbijeenkomsten. MOZA doet er ook aan mee, want wij bestaan ook pas één jaar. De drijvende motor achter al die initiatieven is de liefde voor onze gemeenschap. Er zijn voldoende zaadjes gepland. Het is nu onze tijd om spreektijd af te dwingen. Maar first things first. Filmmaker Uriël Matahelumual en Totaal Moluks-oprichter Jamie Schaduw vallen óók op. Je start natuurlijk niet zomaar met een Moluks-Maleis taalplatform of Molukse podcast. Daarom was het koppel ook uitgenodigd. Om een dik uur te praten over het Moluks-Maleis en de Molukse identiteit.
Molukkers herkennen zich steeds vaker minder in het beeld dat de mainstream journalistiek schetst over Molukkers in Nederland. De heren ontwijken dat onderwerp niet, maar gaan er juist op in. In het fragment spat de solidariteit ervan af. “Als wij hier zitten, dan zitten wij hier dus niet alleen. En als zij ergens zitten, dan zitten wij dáár ook”, aldus Jamie. Ale rasa beta rasa anno 2023. Die komt wel even binnen.
Ik heb beide heren hoog zitten, want ik werk met beide heren regelmatig samen. Maar er hadden net zo goed twee andere mensen kunnen zitten. Ik doe een poging: Joenoes Polnaija, Gayle Mahulette, Desley Mooij, Estelle Manusiwa, Gloria Lappya, Adee Bodewes, Dennis Tahitu, Eric Danyel Tutuhatunewa en Mayella Plomp. Want de Molukse gemeenschap valt op, zowel de heren als de dames.
Maar het waren dus deze twee heren. En eerlijk is eerlijk. De gasten van radio-hosts Nawa Sira van Sluijs en Antoinette van der Weerdt komen prima uit de verf. Wij worden door dit soort uitzendingen gezien en we doen het nog steeds samen. Kritische noot: nu nog spreektijd overdag in plaats van middag in de nacht. En een andere zender dan Omroep Zwart. Nu al iets om naar uit te kijken.
Moluks collectief
Het is gemakkelijk om te wijzen op de verdeeldheid in onze gemeenschap. Bijvoorbeeld vanwege politiek, geloof of eiland van herkomst. Aan de andere kant: pela, gandong, de wijze waarop op de Molukken mensen sinds de burgeroorlog al bijna 25 jaar lang in harmonie naast elkaar leven. Alles is dus relatief. Of: het is maar hoe je het bekijkt. Een aantal maanden geleden schreef ik al over een inclusieve Molukse samenleving die veelkleurig denkt én doet. Jamie en Uriël spreken over de masjarakat als Moluks collectief, maar dat betekent ook weer niet dat je allemaal dezelfde hobby’s hebt of dezelfde muziek luistert. Wat in de uitzending opvalt is dat Uriël en Jamie gedurende de uitzending casual 50 shout-outs doen naar allerlei Molukkers in Nederland en op de Molukken die volgens hen uitblinken door ‘het Molukse verhaal van binnenuit te vertellen.’
Iedere keer als je denkt dat de radio-hosts van Omroep ZWART de heren gaan onderbreken, dan beginnen ze nog meer namen te noemen. In het fragment hoor je vooral het respect wat de heren hebben voor de mensen die ze noemen, omdat het Molukse verhaal nu eindelijk door Molukkers zelf wordt verteld. En dat verhaal wordt inmiddels vertoond op het grootste podium, zoals Dominique Latoel (2020) en Hatutamelen (2023) in het Stedelijk Museum Amsterdam. Dat lukt alleen door andere Molukkers te supporten, ook als ze die hulp die niet vragen. Ook dat komt weer heel dichtbij de Molukse wijsheden.
Vooral de vraag die Jamie later aan zichzelf stelt over andere mensen laten uitblinken, die blijft bij mij hangen. Jamie: “Ik kan hier overal antwoord op geven, maar is er niet iemand anders in de gemeenschap die dit beter kan?" Messi en Ronaldo worden gezien als de beste voetballers van het hedendaagse voetbal. Maar ook zij spelen in een team. En het zijn niet die twee namen die je als eerste noemt als je een doelman of verdediger nodig hebt. Maar met die 50 shout-outs kan je al een aardige opstelling maken.
In de uitzending greep niemand dus echt in. Uriël en Jamie noemden veel namen en het was eigenlijk heel verfrissend om te horen. Zonder angst mensen een pluim geven. Molukkers dat duwtje in hun rug geven. Ze hadden wat mij betreft ook 50 andere namen kunnen noemen, zoal Rafael Pattiwaël, Sarah Sahertian, Noreen Tatuhey, Nunue, Djé-rimo Holle, Jooz of noem maar op. Maar dat is eigenlijk helemaal niet belangrijk. Het Molukse team haalt eindelijk de Champions League. Ze blinken uit.
Weg met het stereotype beeld over Molukkers
Molukkers zijn hot. Er zijn veel producties, festivals, boeken, documentaires en voorstellingen waarin Molukkers een rol spelen of het programma vullen. Maar dat het Molukse verhaal nog steeds onderbelicht is staat buiten kijf. Maar wat is dat Molukse verhaal dan eigenlijk? Uriël benadrukt dat producenten en beeldmakers het beeld van getraumatiseerde Molukkers versterken.
Nou heb ik boeken gelezen van Molukkers die ik waardevol vind of juist minder geslaagd vind. That’s part of life. Ik lees mijn kinderen nog steeds voor uit De Boom vol Schatten en In de schaduw van de berg Nunusaku heeft mijn zoektocht naar mijn identiteit gevoed. Met andere woorden: ik beoordeel iemands werk op wat ze toevoegen en de tijd die erin is gestoken. Niet zozeer de achternamen. Maar Uriël zegt wel iets interessants: “De films over (treinacties, red.) Wijster en de Punt en daarna nog de documentaire van Coen Verbraak bijvoorbeeld,” om te vervolgen met “daarin worden we neergezet als mensen die heel veel trauma hebben en leed.”
Benadrukken dat we zo getraumatiseerd zijn en veel verdriet meedragen gaat onze toekomst inderdaad niet veranderen. We hebben het de afgelopen jaren ook te vaak voorbij zien komen. Daarom hebben we volgens de heren meer Molukse beeldmakers nodig die het narratief over het Molukse verhaal bepalen. Bijvoorbeeld: de warmte van de Molukse huiskamer, het gevoel van thuiskomen als je naar de Molukken gaat, naar elkaar omkijken in de Molukse wijk. Fictie en non-fictie. Uriël noemde in de uitzending Molukse makers zoals Geraldo Solisa, Morris Maturbongs en James Hully die dat Molukse verhaal al verfijnen door hun authentieke producties.
Als we dan toch bezig zijn. Laten we ook andere Molukse makers van de huidige generatie niet vergeten, zoals Jesse Koelstra, René Huwaë, Noah Tanamal, Caressa Nussy, Sem Pelmelay, Maud Pelmelay en Lodewijk Pelmelay van Nusa Mesa. Als de uitzending een uur langer duurde, dan hadden we die namen vast en zeker voorbij zien komen. Het zijn de voorbeelden voor de Molukse pubers van nu. De volgende generatie filmmakers komt eraan. Niet generatie vader op zoon. Maar generatie filmmaker op filmmaker. Dat gaat dus sneller dan we ons kunnen voorstellen.
Leren om vooruit te kijken
Jamie en Uriël willen in de uitzending vooral vooruit kijken. Identiteit meedragen met een blik op de toekomst. Toch gaat het tijdens de uitzending regelmatig weer over het verleden. Dat is niet zo gek natuurlijk, want veel verder dan enkele minuten in een talkshow komen we doorgaans niet. Er is dan ook veel uit te leggen. Ik ontkom er zelf ook niet aan in de stukjes die ik schrijf voor MOZA. Ik begrijp die zoektocht goed.
De heren komen uiteindelijk aardig uit de verf als het gaat om concrete paden voor de toekomst. Want wat is dat Molukse verhaal dan voor Molukkers zelf in de toekomst? Jamie refereert naar de plek waar cultuur doorgaans werd overgedragen: “In Molukse wijken waren meer natuurlijke momenten voor cultuuroverdracht, dus ook taal.”
Maar iedereen gebruikt tegenwoordig ook sociale media. En de meeste Molukkers wonen niet meer in de Molukse wijk. Door de digitale wereld krijgen we ook veel mee van de ontwikkelingen op de Molukken. Maar begrijpen we die ontwikkelingen ook daadwerkelijk? En dialoog?
De ambities van Jamie zijn groot: naast het Moluks-Maleis - van Ambonees-Maleis tot ‘Melaju-sini’ - wil hij investeren in de lokale talen van de verschillende streken en eilanden, spreekwoorden en de tongval. Een digitaal platform zoals Totaal Moluks biedt gemak en veiligheid, omdat je via een app filmpjes bekijkt en oefent. En hoe meer we begrijpen, des te vaker sociale media een middel wordt voor cultuuroverdracht. Zodat we de taal blijven overdragen en serieus in contact kunnen komen met de mensen op Maluku. Leren vooruit te kijken, niet zozeer woordenlijstjes uit het hoofd leren. Misschien raken we dan ooit nog eens het gezamenlijke Molukse verhaal van Molukkers in Nederland én op de Molukken. De tijd zal het leren.
Uitzending gemist? Kijk het terug!
Bekijk de uitzending van De Nacht is ZWART hieronder of via YouTube terug. De uitzending werd afgesloten met spoken word door Sebastiaan Boot. Zijn optreden is niet terug te zien in de uitzending van Omroep ZWART, maar wel hieronder te beluisteren. Meer foto’s met een representatief beeld van Molukkers in Nederland vind je in onze beeldbank.
Jamie Schaduw (1987) is oprichter van Totaal Moluks. Hij moedigt jongeren aan om verschillende varianten van het Moluks-Maleis te blijven leren en spreken.
Uriël Matahelumual (1993) is filmregisseur, presentator en filmproducent. Hij is ook de bedenker en co-host van de podcast Molukse Takkie.
