Het gemak van Moluks-Maleis leren anno 2024

Foto’s © Jaïr Pattipeilohy in opdracht van Totaal Moluks

‘Verkoopt MOZA ook woordenboeken?’ vraagt een lief meisje aan mij terwijl ik op de Pasar Malam in Cuijk sta met een kraam vol boeken. ‘Ik ga over twee weken naar Ambon.’

Ik schud mijn hoofd. Een kamus met woordjes helpt heus wel. Maar ik weet wel beter: in het vliegtuig start ze met lezen van het woordenboek Nederlands-Bahasa Indonesia. Voor je het weet, verdwijnt het woordenboekje onderin de tas. Vervolgens hoort ze op Ambon woorden als parlente en padede. En dat woordenboekje maakt daarna al snel plaats voor Google Translate. En dat gaat niet vlekkeloos.

Been there, done that

En dat gun ik haar niet. Niet meer. Want ze wil weten hoe ze zich netjes voorstelt aan familie, aan neefjes en nichtjes vertellen over haar werk in Nederland en weten hoe ze eropuit kan gaan. En dat snap ik. I’ve been there, I’ve done that.

‘Spreek je al een woordje Moluks-Maleis?’, vraag ik dan maar. Dat had ik beter niet kunnen doen. Het meisje vertelt dat ze regelmatig naar de Molukse kerk gaat, maar dat ze er maar weinig van begrijpt. Haar mond beweegt, maar de woorden komen amper bij mij aan. Ze bedoelt het goed. Ik zucht zachtjes, want anders merkt ze het.

Onze taal leren

Al jaren zoek ik naar een simpel antwoord: wat is dan de beste manier om onze eigen taal te leren? Vroeger kregen we Maleise les op de basisschool. ‘Mata hari, laut, ikan’, ik hoor tante Juul (Tanasale) het nog steeds zeggen. Ondanks alle goede bedoelingen heb ik de taal daar nooit serieus kunnen leren. Te jong, weinig geïnteresseerd en ik sprak thuis de taal ook amper. Ik was vooral blij dat ik een uurtje niet hoefde te rekenen bij de meester.

Als puber volgde ik Maleise les. Een woordenboek met een blauw-zwarte kaft kregen we erbij. Ik kan het mij nog goed herinneren. Ik volgde de lessen in een groep met mensen die de taal al redelijk spraken. Ik heb er wel wat geleerd, maar mijn talenknobbel bleef nog altijd onontdekt.

Op 18-jarige leeftijd wekte de taal wél mijn serieuze interesse. Ik sprak met mijn vader af dat we op de bovenverdieping uitsluitend Moluks-Maleis zouden praten. Dat hebben we maanden volgehouden. Soms wist ik het antwoord niet in het Maleis, dan holde ik snel naar beneden. En op het bankje voor het huis ging hij mij overhoren. ‘Pintu, rumah, kursi.’ Het gaf me eindelijk die basis die ik miste.

Maluku panggil pulang

Op 23-jarige leeftijd ging ik voor het eerst naar de Molukken. Op zoek naar familie, het thuisgevoel van de negeri ervaren en om het graf van mijn inmiddels overleden vader te bezoeken. Helemaal alleen. Ik verslond de drie woordenboeken die ik mee had genomen en probeerde ’s nachts in de slaapkamer van de rumah tua te leren over vervoegingen, Bahasa Ambon en de tongval op Ema. We hebben het over een tijd waarin er nog geen goed internet was. Sterker nog: er was slechts een paar uur per dag stroom.

Maar ik gaf niet snel op. Buren op de negeri vroegen of ik naar buiten kwam om te babbelen. En zelfs mijn familie viel het op: ‘Dia sudah pintar bicara bahasa.’ Of: ‘Logatnya paling hebat.’ Het was soms ongemakkelijk. Ik heb een rijke woordenschat in het Nederlands, maar ik kon mij niet altijd uiten op de Molukken. Inmiddels ga ik regelmatig naar de Molukken en kan ik daar redelijk uit de voeten. En het dagelijkse contact met mensen daar helpt gigantisch. Ik praat steeds vaker Ambon-Maleis in Nederland met vrienden. Weliswaar campur, maar wel hele zinnetjes. Maar wat een tijd heeft dat gekost. Kan het ook anders?

Kies voor gemak

Dat zal ik je eens vertellen. Het enige wat je hoeft te doen, is een aantal van deze tips te proberen. Dan ga je veel gemakkelijker onze taal leren en spreken.

1. Luister regelmatig naar muziek met Moluks-Maleis. Mijn playlist is gevuld met Rua, Rafa & Nani en Jones. ‘Mari dansa kemuka, kalo panas kas buka.’ Het zijn regelrechte bangers met teksten die onze taal ook vooral leuk maken.

2. Foco, Bad Habit, Daniel Sahuleka en H.ou.J.S.T.D.-band hebben ook serieuze hits, maar die zijn helaas niet te streamen. Ze zijn het wel waard om op te zoeken op YouTube. Die liedjes worden vaak gespeeld bij Molukse festivals. Dan heb je ook iets om mee te zingen.

3. Vraag ouders, familie of vrienden om in sommige situaties uitsluitend Maleis te spreken of leer zinnetjes die je gebruikt tijdens een specifieke gebeurtenis. Bijvoorbeeld hoe je je voorstelt of situaties rondom etenstijd. Mijn kinderen spreken niet vloeiend Maleis, maar ik leerde hen onlangs wel hoe je aangeeft dat je nog niet hebt gegeten, al wel hebt gegeten, al genoeg hebt gegeten. Eerder leerde ik hen hoe je jezelf voorstelt. En volgende week leer ik ze misschien weer iets anders.

4. Volg een cursus of gebruik een hulpmiddel. Al jaren zijn er verschillende aanbieders van taalles voor het Moluks-Maleis. Vaak lokaal georganiseerd in een Molukse stichting.

Lancering van de taalapp Totaal Moluks op 18 mei 2024 in Museum Maluku

Taalapp Totaal Moluks

Sinds afgelopen zaterdag is daar een optie bijgekomen: de taalapp van Totaal Moluks. Nog zo’n hulpmiddel. Op die manier kan je overal het Moluks-Maleis leren en leren over de verschillen in taal verspreid over de Molukken. Totaal Moluks wordt daarmee het platform voor Molukse talen en cultuur. (Her)ontdek het Moluks-Maleis eenvoudig vanaf je smartphone, tablet of laptop. Elke week verschijnt er een nieuwe aflevering waarin je het Moluks-Maleis jezelf eigen maakt met makers uit Nederland én Maluku. Lang verhaal kort. Het is waarschijnlijk de meest gemakkelijke manier om op dit moment Moluks-Maleis te leren.

Na 1,5 jaar voorbereiding is de taalapp nu te downloaden in de App Store of Play Store. Meer informatie over de app vind je op www.totaalmoluks.nl.