Foto’s © Lesli Taihuttu

Waar en wanneer voel jij je thuis? En door welke specifieke situaties voel jij je niet thuis in Nederland? Deze vragen stonden centraal bij de opening van de tentoonstelling Rumah Tua – Onderweg naar thuis die vrijdag 10 mei plaatsvond bij Imagine IC in Amsterdam Zuidoost. Ik mocht de tentoonstelling openen. Daarom blik ik terug op de opening.

Thuisgevoel

Deze vragen zijn niet enkel voor Molukkers in Nederland relevant. Maar in het tweede deel van Ik weet waar je huis woont reflecteerden acht gesprekspartners met Molukse roots op hun thuisgevoel. Het thuisgevoel dat volgens de makers ‘als een navelstreng verbonden is aan de pijnlijke geschiedenis van Molukkers in Nederland’. Tegelijkertijd herinnert het aan krachtige culturele elementen zoals de rumah tua en de overdracht van belangrijke gebruiken en rituelen. De foto- en filmopnamen zijn grotendeels in Stichting Buah Hati in Tiel gemaakt. Daarom was ik uitgenodigd om iets te delen over mijn persoonlijke ervaringen met betrekking tot dit onderwerp. Maar wat viel mij daarbij op?

De opkomst

Wat als eerste opviel was de opkomst. Begrijp me niet verkeerd. Ik ben fan van het werk van Jaïr Pattipeilohy en Lesli Taihuttu. Maar 200 bezoekers voor een opening van een pop-up tentoonstelling is een serieuze opkomst. Dat thuisgevoel wakkert dus wat aan. Ik heb begrepen dat Imagine IC na corona niet meer zo’n grote opkomst heeft meegemaakt. Nadat alle bezoekers plaats hadden genomen op de grote trap die als zitgedeelte fungeerde, nam de host Manoah Salampessy alle aanwezigen mee in de totstandkoming van de tentoonstelling.

Lagu-lagu

Er stond een sterk programma dat bestond uit muzikale bijdragen van Franciska Manuputty en haar dochter Sisley Manuputty, onder begeleiding van veelzijdig muzikant Di-Amo Manuhutu. De zang en gitaarakkoorden raakten veel mensen. Mensen zongen mee. Ik zag ook een aantal tranen vloeien. Muziek is emotie. De lagu-lagu brengt je terug naar de Molukken. Als één grote familie samen op de trap. Dus dat thuisgevoel zit niet eens in fysieke voorwerpen of gebruiken, zoals de piring natzar of dat er altijd een bordje eten klaarstaat voor mensen thuis. Lang verhaal kort: het thuisgevoel zit ook in klanken. Daarna was het mijn beurt.

Altijd op reis

Ik mocht namelijk een praatje houden om de tentoonstelling te openen. Natuurlijk had ik vooraf wat voorbereid. Maar 200 mensen is veel te veel om een droge speech te houden. Dus ik zette een troefkaart in: humor. Maar wel met een serieuze ondertoon.

‘Halfbloed.’

‘Dia seng bicara Bahasa Ambon.’

‘Wat weet jij nou, jouw moeder is Belanda.’

Ik ben niet opgevoed met onze taal. Een deel van mijn jeugd heb ik in de Molukse wijk gewoond, maar altijd heb ik het gevoel gehad dat ik geen onderdeel uitmaakte van de Molukse gemeenschap. Ik vertelde over mijn bewijsdrang. ‘Ik wist al snel welke families uit welke dorpen kwamen en welke onderlinge banden er waren. En als ze door de eeuwen heen, al dan niet met inmenging van de overheersers, waren verhuisd, dan wilde ik dat weten. Om erbij te horen. Om te worden gezien.’

Die strijd heb ik allang achter mij gelaten. Daarnaast geloof ik dat voorwerpen, maar vooral nieuwe tradities helpen om een huis tot een thuis te maken. Onze voorouders zagen fregatvogels vliegen. Specifiek mijn voorouders legden een batu pemali op Ema - een soort hunnebed. Het gaf hen betekenis. Maar wat zien wij? Hoe ziet onze leefwereld eruit? En is het thuisgevoel een fysieke plek? Die vragen stelde ik het publiek. Die vragen stelde ik mijzelf. Hetzelfde boek als onze voorouders, maar wel een nieuw hoofdstuk.

Verhalen vol herkenning

Daarna was het de beurt aan (bung) Ridwhan Ohorella. Hij heeft een prachtig stuk voorgedragen, waarin hij sprak over het overdragen van de krachtige culturele elementen. Cateraar Miko maakte de avond compleet en zorgde voor de smakelijke snacks die mij als het ware meteen naar oma’s keuken deed herinneren. Bingo: geuren en smaken die dat thuisgevoel geven.

De reacties van het publiek waren positief. ‘De tentoonstelling is compact, maar prachtig. De foto’s en verhalen trekken je het onderwerp in. De moderator was informatief en ontwapenend, maar juist de sprekers hadden op mij een enorme impact,’ werd er gezegd. Om te vervolgen met: ‘Deze verhalen komen uit het hart, soms pijnlijk, maar bovenal herkenbaar. Dat het verhaal door jonge mensen verteld wordt, geeft de tentoonstelling een extra dimensie’. Een andere bezoeker vond dat er een hele warme sfeer hing, een sfeer die zij niet vaak heeft gevoeld bij andere tentoonstellingsopeningen.

Weer iemand zei: ‘Het is zo fijn om iedereen weer eens te zien, en vooral dat dit eindelijk eens in Amsterdam Zuidoost wordt georganiseerd, voor en door Molukkers.’ Dit is ook meteen waarom deze tentoonstelling van belang is. Tegenwoordig groeit de vijfde generatie op in Nederland. Toch voelen zij zich nog steeds niet altijd thuis in Nederland. Een gevoel dat niet altijd te plaatsen is, maar er wel is. De overgang van het – soms noodgedwongen – aanpassen aan je omgeving, naar het re-claimen van de ruimte die je toebehoort, vraagt om een nieuwe dialoog. Een gesprek waarin we onze eigen positie moeten bevragen.

Realisatie: Imagine IC
Vormgeving: Sammy Bartens
Fotografie: Lesli Taihuttu
Videografie: Dave Masbaitoeboen
Met dank aan Stichting Buah Hati en kerkgebouw Anugerah     

Imagine IC wordt gefinancierd door het Amsterdams Fonds voor de Kunst. Ik weet waar je huis woont maakt onderdeel uit van het nationale onderzoek Pressing Matter.

Meer foto’s