Hoe 1100 Molukkers met een Nederlands paspoort toch geen stemrecht hebben
Er is ooit een wet bedacht om Molukkers meer rechten te geven rondom hun verblijf in Nederland. Een grote groep verkreeg daarmee het recht op een reisdocument dat leek op het Nederlands paspoort, maar zonder kiesrecht voor de ‘grote’ verkiezingen in Nederland. Nu is de balans volledig de andere kant op geslagen: ruim 1.100 Molukkers in Nederland beschikken inmiddels al over een ‘normaal’ Nederlands paspoort of identiteitskaart, maar hebben tóch geen kiesrecht bij bijvoorbeeld Tweede Kamerverkiezingen.
De vraag is of staatloze Molukkers bewust zijn van het reisdocument - faciliteitenpaspoort of niet - dat ze aanvragen. Of de gemeente dit vertelt tijdens de aanvraag. En wat de data ons vertellen over het aantal mensen met zo’n faciliteitenpaspoort. Om daar achter te komen, zijn wij de afgelopen weken in de data over staatloze Molukkers gedoken. We keken naar zelf opgevraagde gegevens bij de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens over het aantal staatloze Molukkers en het aantal staatloze Molukkers geboren in Nederland. We vroegen gemeenten als Vught, Assen, Neder-Betuwe, Tiel en Maastricht over hun eigen werkwijze bij aanvragen voor reisdocumenten door Molukkers. Het leverde vier inzichten op.
Je krijgt wat je vraagt
Uit navraag van MOZA blijkt dat gemeenten goed op de hoogte zijn van de verschillende reisdocumenten voor Molukse staatlozen: het faciliteitenpaspoort (zonder vermelding Nederlandse nationaliteit) of een regulier paspoort/identiteitskaart met vermelding van de Nederlandse nationaliteit. MOZA vroeg ook of gemeenten deze opties vermelden tijdens de aanvraag . Alle gemeenten bieden dit niet aan en geven vergelijkbaar antwoord zoals hieronder:
Je krijgt dus waar je om vraagt. Maar toch. Voor een regeling die gaat over mensen die bewust afzien van het Nederlanderschap zou je denken dat mensen ook bewust moeten zijn van hun keuze.
2. Naturalisatie wordt soms wél genoemd
Door de invoering van de Wet betreffende de positie van de Molukkers werd het ook gemakkelijker om als Molukker je gratis te laten naturaliseren. Je zou verwachten dat deze optie dan ook enkel op verzoek ter sprake komt. Een aantal gemeenten geeft inderdaad aan de procedure hiervoor uitsluitend op verzoek wordt uitgelegd.
Toch zien we hier al gelijk verschillen. Een aantal gemeenten geeft aan dat ‘indien een persoon die valt onder faciliteitenwet zich meldt voor een nieuw reisdocument de optie voor naturalisatie wordt voorgelegd’.
Als we kijken naar de data dan zien we dat sinds 1 oktober 1994 minimaal 452 Molukkers hebben naturaliseren. De cijfers vóór deze datum zijn niet bekend, omdat dit nog niet werd geregistreerd.
3. Hoe meer Nederlandse paspoorten, hoe gekker deze regeling
De vraag is dan hoe het zit met de groep staatlozen met een regulier Nederlands paspoort. Wat ooit is bedacht als oplossing om het verblijf en vrij reizen van Molukkers te regelen - ondanks bezwaren tegen de Nederlandse nationaliteit - is inmiddels uitgemond in ruim 1.100 reguliere Nederlands paspoorten en inmiddels ook identiteitskaarten. Dat is ook niet zo gek als we bedenken dat gemeenten de optie voor naturalisatie soms wél vermelden, maar niet de verschillende opties aan reisdocumenten.
De regeling wordt ook steeds gekker als we bedenken dat mensen - soms bewust en soms onbewust - vragen om een Nederlands paspoort, dat reisdocument ook verkrijgen maar nog niet genaturaliseerd zijn.
In september 2021 kwam de uitsluiting van bijvoorbeeld de Tweede Kamerverkiezingen nog ter sprake en werd het een bewuste keuze genoemd van de Molukkers:
4. Laatste der Mohikanen
Uit onderzoek van MOZA blijkt dat nog maar 45 in Nederland geboren Molukkers een faciliteitenpaspoort hebben. Deze laatste 45 mensen hebben ooit bewust afgezien van de Nederlandse nationaliteit en vragen anno 2021 nog steeds bewust een faciliteitenpaspoort aan. Deze 45 mensen hebben een speciale clausule in hun paspoort staan (wat verder dus identiek is):
Clausule VI: Wordt als Nederlander behandeld op grond van de Wet van/Treated as Netherlands citizen pursuant to Act of/Traité comme Néerlandais conf. Loi 9-9-1976, Stb. 468)
Sommige ondervraagde gemeenten hebben niet meer te maken met iemand met dit paspoort.
Gebruikte bronnen:
Woo-verzoek van MOZA over openbaarheid van data staatloze Molukkers van 13 juni 2022