Wat was het Landelijk Overleg Minderheden (LOM)?
Het Landelijk Overleg Minderheden was de officiële overlegstructuur waarin verschillende erkende inspraakorganen van minderheidsgroepen in Nederland overleg voerden met de overheid. Daarmee sprak de overheid niet alleen over minderheden, maar ook mét hen. Dit overlegorgaan was actief sinds 1997, maar werd in 2011 vrij abrupt opgeheven. Tot de opheffing in 2011 nam namens de Molukse gemeenschap BUAT hieraan deel. Uit een onafhankelijk evaluatie uit 2016 blijkt dat dit orgaan bij spanningen escalatie juist kon voorkomen. Toch heeft dit rapport niet tot veranderingen geleid. Inmiddels is er helemaal geen Moluks inspraakorgaan meer, óók niet als er spanningen zijn.
Landelijk Overleg Minderheden
Het Landelijk Overleg Minderheden (hierna: LOM) was de officiële overlegstructuur waarin verschillende erkende inspraakorganen van minderheidsgroepen in Nederland overleg voeren met de overheid. ‘De inspraakorganen binnen het LOM traden op namens hun eigen achterban en geven inhoud aan de doelstellingen van het LOM,’ aldus de Evaluatie Landelijk overleg minderhedenbeleid uit 2016. Daarnaast kregen alle deelnemers een subsidie om de organisatie draaiende te kunnen houden.
Toelating op basis van draagvlak van eigen achterban
Niet iedere stichting of vereniging wordt zomaar toegelaten tot het LOM. Door de jaren heen is verschillende keren de representativiteit van de organisaties getoetst in opdracht van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Daarmee werd gekeken of de organisaties daadwerkelijk een achterban hadden en daar ook actief mee in gesprek gingen. Dit was een serieuze opdracht, want organisaties konden de LOM-status en bijkomende subsidie verliezen als zij onvoldoende draagvlak hadden vanuit hun eigen achterban. Dit gebeurde bijvoorbeeld in 2006 toen het Landelijk Inspraak Orgaan Molukkers niet aan de representativiteitstoets bleek te voldoen.
In het kort
Tot 2011 waren de volgende acht inspraakorganen door de minister toegelaten tot het LOM:
Lize, overlegpartner rijksoverheid voor de Zuid-Europese gemeenschappen
Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders (SMN)
Inspraakorgaan Turken (IOT)
Inspraakorgaan Chinezen (IOC)
Vluchtelingenorganisaties Nederland (VON)
Surinaams Inspraakorgaan (SIO)
Overlegorgaan Caribische Nederlanders (OCAN)
BUAT, platform voor Molukkers
Bron: Representativiteitstoets LOM door Vandebunt adviseurs
Draagvlak van BUAT
Na een stilte van een aantal jaren werd in 2009 BUAT opgericht, platform voor Molukkers. BUAT voldeed wél aan de representativiteitstoets.
Jaarverslag 2013-2014 BUAT
Los van de behaalde doelstellingen van BUAT, is in het jaarverslag 2013-2014 te lezen dat de organisatie er van alles aan doet om actief samenwerkingen aan te gaan en trainingen organiseert voor Molukkers in het land. Immers was dit ook een vereiste om deel te kunnen nemen aan LOM. Daarmee sprak de overheid indirect niet alleen over minderheden, maar ook mét hen. Soms gingen het om beleid afstemmen, in andere gevallen konden de LOM-deelnemers ook daadwerkelijk hun achterban vertegenwoordigen. Een en ander had ook te maken met draagvlak vanwege de LOM-status.
Overleg met minderheden? ‘Overbodig’
Het overlegorgaan was actief sinds 1997. In het kabinet Rutte 1 is de Wet Overleg Minderhedenbeleid ingetrokken, waardoor het definitief overleg verdween. Maar deze afschaffing was vrij abrupt. Er vond namelijk vooraf geen evaluatie plaats. Het netwerk van representatieve vertegenwoordigers van etnische gemeenschappen raakte al snel in verval. Het is gebruikelijk dat wetgeving na een aantal jaren wordt geëvalueerd. Dit gebeurde ook in 2016, maar toen was de bij wet vastgelegde LOM-structuur al jaren afgeschaft.
Overleg na spanningen
Verschillende minderhedenorganisaties verklaarden in 2017 tegen BNNVARA dat er juist op essentiële momenten overleg was vanuit het LOM. ‘Allemaal momenten waardoor in Nederland de vlam in de pan had kunnen slaan tussen moslims en niet-moslims.’
Zelfs Rita Verdonk, oud-minister van Integratie, maakte dankbaar gebruik van het overleg. Ze was een voorstander van een strenge integratiepolitiek, maar vond dat dat beleid samen met minderheden moest worden besproken. Het werd daardoor mogelijk om beleid tot in de haarvaten van de gemeenschappen door te voeren. Zo koos Verdonk er juist na de moord op Theo van Gogh voor eerst samen met alle minderhedenorganisaties om tafel te gaan zitten om een gezamenlijke verklaring af te geven.
Evaluatie 2016: ‘Voer landelijk overleg gewoon weer in’
En toen kwam dus de evaluatie. Uit een rapport uit 2016 blijkt dat de samenwerking met minderheden de overheid juist in staat stelde om beter beleid te voeren, omdat de deelnemende organisaties in direct contact stonden met de eigen achterban. In het rapport pleiten de onderzoekers zelfs voor een herinvoering van dit Landelijk Overleg Minderheden (LOM), maar wel in een nieuw jasje. Volgens de onderzoekers lag de ‘nadruk op het overleg en het verplichte en statische karakter ervan passen niet bij de flexibiliteit die nodig is.’ Maar de kern van de aanbeveling staat als een paal boven water:
Het rapport uit 2016 werd doorgeschoven naar een volgend kabinet dat in 2017 moest worden gevormd.
Maatschappelijke spanningen
Walter Palm, voormalig integratieambtenaar onder zestien ministers zei in april 2017 dat ‘zonder draagvlak ieder beleid minder kans van slagen heeft.’ Maar het was niet zo dat enkel de minister baat had bij het overleg, aldus de topambtenaar. Door het intrekken van de wet vindt er geen overleg meer plaatsvindt. De organisaties werden de afgelopen jaren alleen nog op het matje geroepen als er spanningen zijn, maar vaak is het dan al te laat om spanningen te voorkomen.
Molukse inspraak
Mede vanwege de subsidie die werd stopgezet is BUAT een aantal jaren geleden opgeheven. Daarmee is er inmiddels helemaal geen Moluks inspraakorgaan meer, óók niet als er spanningen zijn.
Het is goed mogelijk dat er vanuit ministeries toch regelmatig contact wordt gezocht met de Molukse gemeenschap als er spanningen zijn. Alleen dan wel zonder de verplichte toetsing naar draagvlak onder de eigen achterban, enige financiële middelen, recht op overleg of formele status.
Ondanks het evaluatierapport uit 2016 is de LOM-structuur niet opnieuw ingevoerd.