Wat is de beschermde of bijzondere status voor graven van de Molukse 1e generatie?
Foto van Molukse ouderen genomen in verzorgingstehuis Rumah Kita. © MOZA
Sinds 2018 zijn verschillende gemeenten bezig om de graven van de 1e generatie Molukkers in Nederland een bijzondere of beschermde status heeft gegeven. Overal is de precieze invulling anders, maar de gemeente neemt wel altijd de grafrechten voor rekening. Anno 2022 zijn er veel gemeenten die deze status hebben toegekend, met name in gemeenten waar veel Molukkers wonen. Deze groep wordt steeds groter. Er is geen sprake van een excuses, maar eerbetoon.
Erbarmelijke omstandigheden
In 1951 kwamen circa 12.500 Molukkers naar Nederland, voornamelijk Molukse KNIL-militairen en hun gezinsleden. In sommige gevallen zelfs onder druk van een dienstbevel. Het idee was om ze tijdelijk op te vangen. Aangekomen in Nederland volgde militair ontslag en opvang onder vaak erbarmelijke omstandigheden, zoals in oude arbeiderskampen en voormalig concentratiekampen. Grote families werden opgevangen in kleine ruimtes op locaties die niet geschikt zijn voor gezinnen. Uit cijfers blijkt dat 517 mensen in de woonoorden overlijden. Ook over de precieze redenen is nog veel onduidelijkheid.
Isolatie
De Molukkers worden ook bewust geïsoleerd van de Nederlandse samenleving. Immers zou het verblijf tijdelijk zijn. De Nederlandse overheid vindt al die tijd maar geen oplossing om deze groep terug naar huis te laten keren. Gedurende deze periode worden de Molukkers slecht geïnformeerd over hun lot. Tijdelijk bleek achteraf permanent. Tot de dag van vandaag is er veel pijn en verdriet over de opvang in Nederland en met name de rol van Nederland zelf daarin.
Eerbetoon na 70 jaar Molukkers in NL
In de aanloop naar 70 jaar Molukkers is er veel beweging gekomen rondom de graven. Het besef dat de aankomst en opvang kil was groeide steeds meer. Daarnaast hebben veel KNIL-militairen een scala aan PTSS-klachten ontwikkeld waarvoor nooit hulp geboden. Het trauma en mate van zorggebruik werkt nog steeds doorwerkt op latere Molukse generaties. Daarom hebben burgemeesters van gemeenten met veel Molukse inwoners recentelijk opgeroepen het toen aangedane leed te erkennen.
‘Maak excuses aan de Molukkers’
Het is niet de eerste keer dat burgemeesters een oproep doen. In 2012 vroeg burgemeester Molkerboer van Leerdam (inmiddels burgemeester van Woerden) aandacht voor een officieel excuses van de Nederlandse regering aan de Molukse gemeenschap voor het niet nakomen van gedane beloftes en de slechte ontvangst in ons land. Hier was vanuit zowel de Nederlandse politiek als regering geen draagvlak voor.
Duiding van de precieze status
De speciale status is in principe een eerbetoon voor de 1e generatie KNIL-militairen inclusief partners. In een enkel geval gaat het om een andere rol voor de Nederlandse overheid in voormalig Nederlands-Indië, bijvoorbeeld de militaire politie, speciale troepen of marinemannen. In een enkel geval gaat het om een andere rol voor de Nederlandse overheid in voormalig Nederlands-Indië, bijvoorbeeld de militaire politie, speciale troepen of marinemannen. Er is geen sprake van een excuses.
Geen draagvlak onder landelijke politiek
Uit kamerstukken blijkt dat vanuit Rijksoverheid geen beleid wordt gevoerd om de beschermde status landelijk te regelen. Kamerlid Paulusma stelde mei 2022 vragen over de grafrechten van de KNIL-militairen die in 1951 naar Nederland zijn gehaald, het herdenken van deze KNIL-militairen en de leefomstandigheden in de woonoorden in de periode 1951-1970. Staatssecretaris Van Ooijen van VWS zei daar destijds het volgende over:
Verschillen in de praktijk
In iedere gemeente wordt er daarom ook anders gesproken over de precieze status van de graven en wat het precies inhoudt. Zo wordt er wisselend gesproken over eeuwige grafrechten, beschermde status of bijzondere status. Er wordt ook soms gesproken over adoptie van de graven of monumentale status. Soms zegt de gemeente daarnaast een gedenkplaat, monument of ander gebaar toe, een andere keer weer niet. Gemeenten geven dit zelf vorm, daarom zijn er ook verschillen.
Leestip:
Kwijtschelding grafrechten
In vrijwel alle gevallen neemt de gemeente de grafrechten inclusief het onderhoud voor rekening. Concreet betekent dit dat de gemeente geen geen factuur meer stuurt en het verschil zelf voor rekening neem. Nabestaanden hoeven de komende generatie de grafrechten dus niet meer hoeven betalen. Daarom wordt er soms ook wel gesproken over ‘eeuwige status’.
Totstandkoming van deze status
De beschermde of bijzondere status komt in alle gemeenten op verschillende manieren tot stand. Soms doordat de lokale Molukse gemeenschap om deze status vroeg, in een paar gevallen nadat op initiatief van een lokale Molukse stichting, wijkraad of Maluku4Maluku hier aandacht voor werd gevraagd. Er zijn ook gemeentebesturen die op eigen initiatief en soms buiten de gemeenteraad om de beschermde status hebben aangekondigd. Uit onderzoek van MOZA blijkt dat een verzoek via het college van B&W - al dan niet met hulp van een organisatie - de meeste kans van slagen heeft. Hiermee voorkom je dat het een politiek agendapunt wordt dat eerst door allerlei fracties en in raadscommissies behandeld moet worden.
Samen met lokale gemeenschap
De gemeente vraagt vaak hulp van de lokale Molukse gemeenschap, omdat er soms weinig informatie is over het specifiek beroep van de veteraan. Daarnaast is voor de gemeente ook niet bekend om welke graven het specifiek gaat.
Stand van zaken anno 2022
MOZA heeft eerder een artikel geschreven over de stand van zaken van de beschermde status van de graven per gemeente. Dat artikel is hier te lezen.